Przez ostatnie lata z niejakim zdumieniem obserwuję niepokojące, jak dla mnie, zjawisko nazywania każdej piosenki traktującej o wodzie „szantą”. Równie dobrze można by z pełną bezkarnością każdy utwór słowno-muzyczny nazwać kantatą.

Oto co udało mi się ustalić w materii istoty szanty: „sea shanties” (potocznie „shanty”, czasem wymawiane „chantey”; słowo zapożyczone z francuskiego „chanter”, czyli śpiewać) to okrętowe pieśni pracy. Niektórzy przypuszczają, że shanty mogły być śpiewane już przed 15 stuleciem, jednak materiały źródłowe są nadzwyczaj skromne w tej materii. Szanty przetrwały bezpiecznie czas pierwszych parowców z końca 19 i początku 20 wieku. W czasach, gdy ludzka siła mięśni była jedyną dostępną na pokładzie statku, sea shanties oferowały praktyczne rozwiązanie: rytm pieśni dawał możliwość synchronizacji pracy marynarzy podczas pracy. Miały także zastosowanie socjalne: słuchanie i śpiewanie piosenek było przyjemne, zmniejszało nudę i ciężar codziennych obowiązków w czasach długich wypraw. Muzycznie szanty posiadają wiele różnych źródeł. „Spanish Ladies” są doskonałym galliardem (popularnym tańcem z 17 wieku). Piosenki takie jak „Fire Marengo” wyglądają jak wschodnioafrykańskie pieśni pracy, inne adaptują tradycyjne piosenki „folkowe”, jak dziewiętnastowieczna polka czy walc. Lirycznie, tak jak blues, szanty często nie mają spójnej treści lirycznej. Zwrotki następujące po sobie nie koniecznie muszą ze sobą się wiązać w jedną całość.

Niestety, nie wiadomo dlaczego, w Polsce, przyjęło się wrzucać do worka o nazwie „szanty” każdy przejaw „mokrej” piosenki. To poważne nadużycie. Szanty jako takie są jak łacina. To zjawisko zamknięte i skończone. Od prawie stu lat nie powstała żadna nowa szanta. To zapis historii, tradycji i ceremoniału morskiego w formie przystępnej dla dziewiętnastowiecznego analfabety (SIC!!). To, co dziś jest określane potocznie jako „szanty” jest po prostu pieśnią kubryku w najlepszym wypadku, zaś zwykle to piosenka żeglarska. Sea shanty to zjawisko obce nam kulturowo. W Polsce odzwierciedla tęsknotę za wolnością, której nie mieliśmy przez wieki, a w XX wieku przez dziesięciolecia. Sam dobrze pamietam, jak rodzice opowiadali mi kim był (wtedy był to czas teraźniejszy, czyli „jest”) Leonid Teliga. Doskonale pamiętam również Klub Siedmiu Kontynentów. Zasłuchiwałem się i „zaoglądowywałem” w opowieściach kapitana Baranowskiego. Czytałem o Operacjach Żagiel, etc... W socjalistycznych realiach żeglowanie gdziekolwiek to był w zasadzie jedyny niepaństwowy ruch społeczny. Festiwale piosenki żeglarskiej zaś były jedynymi niekontrolowanymi przez państwo zjawiskami muzycznymi. Nie było internetu, wujka Google, elektronicznych śpiewników, empetrójek, płyt kompaktowych. Rzeczywistość trudna do ogarnięcia dla dzisiejszych dwudziestolatków. Wtedy przynależność do społeczeństwa żeglarskiego była swego rodzaju nobilitacją. Pomimo że na śródlądziu, to środowisko dbało o świadomość nowych uczestników, pielęgnowało obyczaj morski (oczywiście nie do przesady), młodzi uczyli się od wyjadaczy… Dziś wszystko jest na wyciągnięcie ręki. Dobry wujek Google wskaże miejsce gdzie są słowa i akordy, płyty można kupić w internecie, ba nawet nauczyć się grać na instrumencie można przez internet!! Tylko brakuje jednej rzeczy. Chęci przyswojenia elementarnej wiedzy i pojęć jakimi operuje się od setek lat. A one też tam są!! Trzeba tylko nieco się wysilić by ją sobie przyswoić.

Na forum trwa od jakiegoś czasu dyskusja, czy dla szerszego promowania kultury marynistycznej nie pogodzić się z potocznym znaczeniem słowa "szanta". Padają różne argumenty, że uzus, że słownik PWN, w końcu, że zrobi się zamieszanie. Jednak ze skromnego mojego doświadczenia, ważam, że nazywanie rzeczy po imieniu na dłuższą metę wychodzi na zdrowie. Nie będzie wtedy jeden młodzian do drugiego młodziana mówił: „ idę na szanty” i zasuwał na koncert Strefy Mocnych Wiatrów, Banana Boat, Mietek Folk czy innej kapeli, która de facto szant nie wykonuje. Pozostawmy szanty szantom, a całą resztę obejmijmy mianem "folk morski" czy "rock marynistyczny". Przywróćmy sens słowu "szanta". Przecież szanta = pieśń pracy, a nie „wszystko co o wodzie”. To do nas, wykonawców, autorów i szantymaniaków należy edukacja i wyprowadzanie z błędu tych, co nie wiedzą. Równajmy środowisko w górę, a nie w odwrotnym kierunku. Szant na lądzie się nie śpiewało, dziś się je wykonuje. Anglicy dla podtrzymania tradycji, Francuzi z sentymentu, a my z tęsknoty. Szanujmy historię i nie wypaczajmy jej poprzez nadużywanie terminów.